ağrı (tıp) ne demek?

Ağrı genellikle yoğun veya zarar verici uyaranların neden olduğu üzücü bir duygudur. Uluslararası Ağrı Çalışmaları Derneği ağrıyı "gerçek veya potansiyel doku hasarıyla ilişkili veya ilişkili olana benzeyen hoş olmayan bir duyusal ve duygusal deneyim" olarak tanımlar."¹

Tıbbi tanıda ağrı altta yatan bir durumun semptom olarak kabul edilir.

Ağrı fiziki ya da ruhsal nedenlerle oluşmuş hoşnutsuzluk hissidir. Ağrıya örnek olarak ayağı bir yere çarpmak, parmak yanması veya bir kesiğe alkol dökmek verilebilir."²

Ağrı bireyin acı verici bir durumdan kaçmasını sağlar bu sayede vücudunun zarar görmemesini sağlar. Gelecekte de bireyin benzer acı verici deneyimlerden uzaklaşmasını sağlar. Ağrıların çoğunda acı veren uyarıcı (Noxious timulus) kaldırıldığında ağrı geçer ve vücut iyileşir fakat bazı durumlarda acı veren uyarıcı kaldırılmasına ve vücudun iyileşmesine rağmen ağrı geçmemektedir. Bazen ağrıya neden olacak herhangi bir hasar veya hastalık olmamasına rağmen ağrı oluşabilmektedir.³

Çoğu gelişmiş ülkede hekime danışmanın en yaygın nedeni ağrıdır.⁴⁵ Pek çok tıbbi durumda majör bir semptomdur ve kişinin yaşam kalitesini ve genel çalışmasını etkileyebilir.⁶

Basit ağrı kesiciler vakaların %20 ila %70'inde faydalıdır.⁷

Sosyal destek, hipnotik telkin, bilişsel davranışçı terapi, heyecan veya dikkat dağınıklığı gibi psikolojik faktörler ağrının yoğunluğunu veya hoşnutsuzluğunu etkileyebilir.⁸⁹

Hekim yardımlı intihar veya ötanazi ile ilgili bazı tartışmalarda ağrı, ölümcül hastalığı olan kişilerin hayatlarını sona erdirmesine izin veren bir argüman olarak kullanılmıştır.¹⁰

Sınıflandırma

Uluslararası Ağrı Çalışmaları Derneği bir hastanın ağrısını tanımlamak için belirli özelliklerin kullanılmasını önerir:

etkilenen vücut bölgesi (örn. karın, alt uzuvlar),
bozukluğu ağrıya neden olabilecek sistem (örn. sinir sistemi, mide-bağırsak),
oluşma süresi ve şekli,
yoğunluk,
sebebi¹¹

Kronik ve akut

Ağrı genellikle geçicidir yalnızca zararlı uyaran ortadan kaldırılana veya altta yatan hasar veya patoloji iyileşene kadar sürer ancak romatoid artrit, periferik nöropati, kanser ağrısı gibi bazı ağrılı durumlar ve kesin nedeni bilinmeyen (idiyopatik (ingilizce: idiopathic)) ağrı yıllarca sürebilir.

Uzun süren ağrıya “kronik" veya "kalıcı" çabuk düzelen ağrıya ise "akut" denir. Geleneksel olarak akut ve kronik ağrı arasındaki ayrım başlangıç ile bitişi arasında keyfi bir zaman aralığına dayanır; En sık kullanılan iki belirteç ağrının başlangıcından itibaren 3 ay ve 6 ay¹² ancak bazı teorisyenler ve araştırmacılar akuttan kronik ağrıya geçişi 12 ay olarak belirlemişlerdir.¹³ Diğerleri 30 günden daha az süren ağrıya "akut" altı aydan uzun süren ağrıya "kronik" ve 1- 6 ay arası süren ağrıya "subakut" derler.¹⁴ "Kronik ağrının" keyfi olarak sabit bir süre içermeyen popüler bir alternatif tanımı "beklenen iyileşme süresinin ötesine uzanan ağrıdır".¹⁵ Kronik ağrı "kanser ağrısı" or "iyi huylu" (ingilizce:benign) olarak tanımlanabilir.¹⁶

Allodini

Allodini normalde ağrısız bir uyarana yanıt olarak yaşanan ağrıdır.¹⁷

Biyolojik işlevi yoktur ve uyaranlara göre dinamik mekanik, noktalı ve statik olarak sınıflandırılır.¹⁸¹⁹

Hayalet ağrı

Hayalet ağrı vücudun kesilmiş bir bölümünde hissedilen veya beynin artık sinyal almadığı ağrıdır. Bir tür nöropatik ağrıdır.²⁰

Üst uzuv amputelerinde(organı alınmış kimseler) hayalet ağrı yaygınlığı yaklaşık %82 ve alt uzuv amputelerinde %54'tür.²¹ Bir çalışma ampütasyondan sekiz gün sonra hastaların %72'sinde ve altı ay sonra hastaların %67'sinde hayalet uzuv ağrısı olduğunu bildirdi.²²²³ Bazı ampüteler yoğunluk veya kalite açısından değişen sürekli ağrı yaşarlar; diğerleri ise günde birkaç ağrı nöbeti veya daha az sıklıkla tekrarlayabilen ağrı hissederler. Genellikle bu ağrı sızlama, ezilme, yanma veya kramp olarak tanımlanır. Ağrı uzun bir süre devam ederse sağlam vücudun bazı kısımları duyarlı hale gelebilir böylece onlara dokunmak hayalet uzuvda ağrıya neden olur. Hayalet uzuv ağrısı idrara çıkma veya dışkılama 'ya eşlik edebilir.²⁴

Sinirlere veya güdüğün (ingilizce:stump) hassas bölgelerine yapılan Lokal anestezik enjeksiyonlar ilacın birkaç saat içinde bitmesine rağmen ağrıyı günlerce, haftalarca veya bazen kalıcı olarak giderebilir; ve omurlar arasındaki yumuşak dokuya küçük hipertonik tuzlu su enjeksiyonları hayalet uzuv içine on dakika kadar yayılan ve ardından saatler, haftalar veya daha uzun süre kısmi veya toplama yayılan yerel hayalet ağrıdan kurtarır. Güdüğün şiddetli titreşimi veya elektriksel stimülasyonu veya omuriliğe cerrahi olarak yerleştirilen elektrotlardan gelen akım bazı hastalarda rahatlama sağlar.²⁵

Ayna kutusu terapisi hayalet uzuvda hareket ve dokunma yanılsaması üretir ve bu da ağrıda azalmaya neden olabilir.²⁶

Parapleji ciddi omurilik hasarından sonra duyu kaybı ve istemli motor kontrolüne, omurilik hasarı düzeyinde korse ağrısı, dolan mesaneyle veya bağırsakla içgüdüsel ağrı veya belden aşağısı felçli hastaların %5 - %10 arasında tam duyu kaybı olan bölgelerde hayali vücut ağrısı eşlik edebilir. Bu hayali vücut ağrısı başlangıçta yanma veya karıncalanma olarak tanımlanır ancak şiddetli ezilme veya kıstırma ağrısına veya bacaklardan aşağı akan ateş hissine veya ette bükülen bir bıçağa dönüşebilir. Ağrı başlangıcı sakatlayan yaralanmadan hemen sonra başlayabilir veya yıllar sonrasına kadar gerçekleşmeyebilir. Cerrahi tedavi nadiren kalıcı bir rahatlama sağlar.²⁷

Ağrı Mekanizması

Nosiseptif

Nosiseptif ağrı zararlı yoğunluğa yaklaşan veya aşan uyaranlara (nosiseptör) yanıt veren duyusal sinir liflerinin uyarılmasından kaynaklanır ve zararlı uyarı türüne göre sınıflandırılabilir. En yaygın kategoriler "termal" (ör. sıcak veya soğuk), "mekanik" (ör. Ezme, yırtma, kesme, vb.) ve "kimyasal" (ör. İyot) bir kesikte veya iltihaplanma) ‘dır. Bazı nosiseptörler bu yöntemlerin birden fazlasına yanıt verir ve sonuç olarak polimodal olarak adlandırılır.

Nosiseptif ağrı da kaynağına göre sınıflandırılabilir, "viseral", "derin somatik" ve "yüzeysel somatik" ağrı olarak ikiye ayrılabilir. Viseral yapılar (örneğin kalp, karaciğer ve bağırsaklar) gerilmeye, iskemi ve iltihapa oldukça duyarlıdır ancak normalde diğer yapılarda ağrıyı uyandıran yakma ve kesme gibi diğer uyaranlara nispeten duyarsızdır. Viseral ağrı dağınıktır, uzaktır, yerini tespit etmek zordur ve sıklıkla ağrıya atıfta bulunulur ve genellikle yüzeysel bir yapıdır. Bulantı ve kusma eşlik edebilir ve mide bulantısı, derin, sıkma ve donuk olarak tanımlanabilir.²⁸ "Derin somatik" ağrı bağlarda, tendonlarda, kemiklerde, kan damarlarında, fasyada(bağ dokusu veya zar) ve kaslarda nosiseptörlerin uyarılmasıyla başlar ve donuk, ağrılı, zayıf ve yerel ağrıdır. Örnekler arasında burkulma ve kırık kemikler bulunur. "Yüzeysel somatik" ağrı ciltte veya diğer yüzeysel dokularda nosiseptörlerin aktivasyonu ile başlar ve keskin, iyi tanımlanmış ve net bir şekilde yerleşmiştir. Yüzeysel somatik ağrıya neden olan yaralanma örnekleri arasında küçük yaralar ve küçük (birinci derece) yanıklar vardır.²⁹

Nöropatik

Nöropatik ağrı bedensel duygularla ilgili sinir sistemi nin herhangi bir bölümünü (somato-duyusal sistem) etkileyen hasar veya hastalıktan kaynaklanır.³⁰ Nöropatik ağrı periferik, merkezi veya karışık (periferal ve merkezi) nöropatik ağrı olarak ikiye ayrılabilir. Periferik nöropatik ağrı genellikle "yanma", "karıncalanma", "elektriksel", "bıçaklanma" veya "karıncalanma" olarak tanımlanır.³¹

Nosiplastik

Nosiplastik ağrı değişmiş bir nosisepsiyon (ancak gerçek veya tehdit altında doku hasarı kanıtı olmadan veya somatosensoriyel sistem 'de hastalık veya hasar olmadan) hissedilen ağrıdır.³²

Bu, örneğin fibromiyalji hastaları için geçerlidir.

Psikojenik

Psikojenik ağrı aynı zamanda "psikalji" veya "somatoform ağrı" da denir ki zihinsel, duygusal veya davranışsal faktörlerin neden olduğu, arttığı veya uzattığı ağrıdır.³³ Baş ağrısı, sırt ağrısı ve mide ağrısı bazen psikojenik olarak teşhis edilir.³⁴ Hastalar sıklıkla damgalanır (küçük düşürülür) çünkü hem tıp uzmanları hem de halk psikolojik bir kaynaktan gelen acının "gerçek" olmadığını düşünme eğilimindedir. Ancak uzmanlar başka herhangi bir kaynaktan gelen acıdan daha az gerçek veya incitici olmadığını düşünürler.³⁵

Uzun süreli ağrı çeken kişiler Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri nin histeri, depresyon ve hipokondriazis ölçeklerinde yüksek puanlarla ("nevrotik üçlü") denilen psikolojik rahatsızlıklarla gösterilir. Bazı araştırmacılar akut ağrının kronikleşmesine neden olan şeyin bu nevrotiklik olduğunu iddia etmişlerdir ancak klinik kanıtlar diğer yönü kronik ağrıya neden olan nevrotiklik göstermektedir. Uzun süreli ağrı terapötik müdahale ile giderildiğinde genellikle nevrotik üçlüdeki puanlar ve endişe normal seviyelere düşer. Kronik ağrı hastalarında genellikle az olan Benlik saygısı ağrı düzeldikten sonra da iyileşir.³⁶